Ngày 23 tháng chạp, tín ngưỡng dân gian thuần Việt

Thờ Táo Quân là một tín ngưỡng dân gian đã được xuất từ lâu và làm phong phú thêm đời sống tâm linh của người Việt.

Vào những ngày cuối cùng trong năm, trước khi nhà nhà ngồi quây quần trong buổi trừ tịch chiều 30 tết hay quây quần bên nồi bánh đón giao thừa đón một năm mới, thời trước đó 1 tuần mọi công tác chuẩn bị tết gần như hoàn thành, không khí tết đã báo hiệu qua một tục lệ đặc biệt với những chú cá vàng.

23 tháng Chạp – Ông Táo Về Trời
Theo quan niệm của người Việt vào ngày này nhà nhà cần biết sắm sửa lễ vật đủ đầy hương đèn khêu tỏ và chẳng thể thiếu 3 bạn cá vàng để tiễn Táo Quân cưỡi cá về trời. Nhờ đó Táo Quân tấu trình lên Ngọc Hoàng về việc Phúc – Thiện chúng ta đã làm. Từ những công đức ấy mà bách gia có được một năm mới an lành, chư nhân – chư gia tài tăng lộc tiến, hoạ khứ phúc lai. Kẻ chưa tu thời mượn đây mà ghi nhận hoạ phúc ra sức bỏ ác làm lành để hưởng được quả Phúc.

Tất thẩy cho thấy đây là một nét đẹp tín ngưỡng của dân tộc chứa đựng giá trị đặc sắc ẩn chứa ước vọng ông cha là một tín ngưỡng cần được kế thừa gìn giữ.

 PGS.TS . Nhạc sĩ Nguyễn Lân Cường  cùng các học trò 

23 tháng Chạp theo phong tục thuần Việt , các gia đình thường làm mâm cơm cúng để đưa tiễn Táo Quân lên chầu trời. Đây là khi Táo quân lên trời báo cáo tất cả việc làm tốt và chưa tốt của các gia đình.
Ý nghĩa của lễ cúng ông Công ông Táo

Theo quan niệm của người Việt, Táo quân không chỉ là vị thần cai quản mọi hoạt động của gia chủ mà còn là vị thần ngăn cản sự xâm phạm của ma quỷ, giữ bình yên cho gia đình gia chủ. Vì vậy, tục cúng ông Táo mang ý nghĩa cầu mong cho sự ấm no, đầy đủ, sau đó mới đến ý nghĩa thờ “thần Bếp” chuyên cai quản việc bếp núc.

Vào ngày này, người dân làm mâm cơm để bày tỏ lòng biết ơn với các vị thần. Đồng thời, đây cũng là dịp để người người, nhà nhà trở về sum họp, quây quần sau một năm làm ăn vất vả.

Đặc biệt trong mâm cơm cúng, người Việt thường chuẩn bị thêm cá chép (khoảng 2-3 con) đựng trong chậu nước. Sau khi cúng trong, người dân sẽ đem thả phóng sinh ở sông, hồ. Việc chuẩn bị cá chép mang ý nghĩa chuẩn bị phương tiện để ông Táo cưỡi về trời.

Ngoài ra, còn có ngụ ý “cá vượt Vũ môn” hay “cá chép hóa rồng”, cá chép mang ý nghĩa biểu tượng cho sự thăng hoa, tinh thần vượt khó, sự kiên trì và bền bỉ để đi tới thành công

PGS.TS. Nhạc sĩ  Nguyễn Lân Cường cùng các học trò giàn hợp xướng Hamony

Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Nguyễn Hùng Vĩ, Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng phong tục cúng Táo quân ở nước ta cơ bản thống nhất, cả về quan niệm, nghi thức, lễ vật và văn – sớ, chỉ có một vài yếu tố khác biệt mang tính dị bản trong sự tích ông Táo, vốn là thuộc tính của văn hóa dân gian.

Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Nguyễn Hùng Vĩ 

“Mỗi người dân Việt đều phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. Trong môi trường sống vừa tốc độ, vừa thực dụng, rất cần những giây phút nhìn lại để nhận biết các giá trị cần thiết, tránh tâm thế hoang mang, không định hướng. Quá khứ trôi qua bao giờ cũng để lại những bài học hữu ích. Nếu có bài học nào quan trọng từ văn hóa dân gian cần được lĩnh hội, thì đó là tinh thần thượng tôn pháp luật. Mỗi người phải phát huy tinh thần tự tôn và yêu cầu người khác tự tôn thì pháp luật sẽ được hoàn thiện. Xét cho cùng, không có tinh thần ấy, mọi xáo trộn, bất công và bất an sẽ tới. Cốt lõi của văn hóa cũng vậy thôi, là vấn đề ứng xử trên cơ sở thấu hiểu, bình đẳng, vì lợi ích của nhân dân, của dân tộc. Một điều nữa mà văn hóa dân gian có thể mách bảo cho mỗi chúng ta, chính là nhận biết sự tiếp biến của nó. Chúng ta nhìn mọi sự trong chuyển động không ngừng, biết cách nhận diện các giá trị quan trọng và chọn lối ứng xử phù hợp. Nhìn văn hóa với cái nhìn của biện chứng để hiểu được rằng, luôn có một sợi dây nối liền quá khứ, hiện tại và tương lai trong văn hóa…”

Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Nguyễn Hùng Vĩ  (ảnh bên tay trái )

Trang Vân – PGĐS