Đổi mới cách nhìn

Mọi sự hiện hữu là hiện hữu trong quy luật nhân duyên, nhân quả của chính nó. Nên, quả báo của những loài có cánh thì biết bay trên trời; quả báo của những loài thủy tộc là sống và bơi lội ở dưới nước; quả báo của những loài có xương sống nằm ngang thì phải đi bốn chân; quả báo của những loài có xương sống thẳng đứng thì phải đi hai chân; quả báo của loài người thì có đầu mình, tứ chi và biết suy nghĩ trước khi nói và làm. Và cả vạn loại chúng sanh, không có loài nào là không hiện hữu từ nhân duyên, nhân quả của chính nó.

Vạn loại đã hiện hữu từ nhân duyên và thụ hưởng đời sống theo nghiệp báo, nên nhân duyên thiện ác của chúng sanh sâu thẳm, đa thù, thì quả báo khổ vui của chúng sanh cũng có ngàn sai vạn biệt.

Chim bay trên trời, cá bơi dưới nước không phải là quy luật tự nhiên mà quy luật của nghiệp báo. Nếu chim đem nghiệp báo bay trên trời mà ganh tỵ với nghiệp báo bơi dưới nước của cá và chim muốn chiếm dụng nước để sống và bơi, thì chỉ gây thiệt hại và phí uổng cho đời sống của chim mà thôi. Cá sẵn sàng hiến tặng không gian của cá cho chim không có bất cứ điều kiện nào, mà chim không thể nào nhận được để thừa hưởng, huống gì là chim manh tâm ganh tỵ, tiêu diệt loài cá để chiếm dụng không gian?

Cũng vậy, cá đem nghiệp báo sống dưới nước mà ganh tỵ với đời sống của chim bay trên trời, chỉ làm cho hư cái tâm thảnh thơi của cá. Dù chim hết lòng thương cá và muốn hiến tặng cả không gian rộng lớn cho cá để cá cũng được bay thênh thang giữa mọi phương trời như chim, thì cá cũng không tài nào nhận được cái bay giữa không gian như chim. Chim hiến tặng không gian cho cá mà không có bất cứ điều kiện nào, mà cá còn không nhận được để thừa hưởng, huống gì cá manh tâm đấu tranh và tàn hại loài chim?

Cũng vậy, trong đời sống con người, chúng ta mỗi người đều tùy theo tác nghiệp thiện ác mà nhận lấy đời sống quả báo khổ vui khác nhau.

Vì vậy, ở trong đời có những người giàu có tiền bạc mà nghèo khó tình cảm và bị phụ bạc bởi tình; có những người có uy quyền xã hội mà thiếu vắng hạnh phúc gia đình; có những người giàu có lại khó sinh con, nhưng lại có những người nghèo khó mà sinh con thừa thải, có những người thông minh, tài trí mà chỉ biết đi làm thuê, viết mướn, có những kẻ kém học, nhưng lại ở vị trí cao… Những sai biệt vừa mâu thuẫn, nghịch lý ấy, ta mới nhìn qua như phi lý, nhưng tất cả đều có cái lý của nhân duyên, nhân quả sâu thẳm và cực kỳ tế nhị của nó.

Mọi sự hiện hữu đúng như chính nó hiện hữu, nó hiện hữu như vậy là như vậy. Khi cái hiện hữu như vậy đã xẩy ra, thì cho dù ta có không muốn nó hiện hữu, thì nó vẫn hiện hữu như vậy. Nó hiện hữu như vậy là như vậy với nhân duyên, nhân quả của chính nó.

Nhân duyên, nhân quả là một thực tại sống động của tâm thức. Tâm thức là tác nhân cho mọi sự hiện hữu sinh khởi. Tâm thức cá nhân tác động như thế nào, thì hệ quả sinh khởi xẩy ra cho cá nhân ấy đúng như thế ấy. Tâm thức cộng đồng tác động như thế nào, thì hệ quả sinh khởi xẩy ra cho cộng đồng ấy đúng như thế ấy.

Vì vậy, không có bất cứ một ai trên đời sống với tâm ý đầy tham đắm, thù hận và ganh tỵ mà có một đời sống thảnh thơi và hạnh phúc bao giờ. Và cũng không có bất cứ một ai sống với tâm thức xả ly, từ bi và độ lượng mà bị khổ đau và bị mọi người ghét bỏ bao giờ.

Nhân đã như vậy, duyên đã như vậy, thì quả tất yếu là phải như vậy. Ta muốn thay đổi hệ quả, thì ta phải biết thay đổi nhân duyên sinh khởi chúng, đó là ta đã có một cách nhìn hợp lý về sự đổi mới trong đời sống của cá nhân và cộng đồng của chúng ta.

Thích Thái Hòa
•Trích tác phẩm: Mở Lớn Con Đường