Cực Lạc Đường Long Hưng – Lối về tâm linh trong văn hóa mai táng của người Phật tử

PGĐS – Trong dòng chảy vô thường của kiếp nhân sinh, cái chết không phải là sự chấm dứt, mà chỉ là cánh cửa mở ra một hành trình mới trong luân hồi sinh tử. Nhận thức ấy đã trở thành nền tảng cho sự chuyển hóa trong quan niệm mai táng của nhiều Phật tử ngày nay. Thay vì xây mộ phần nơi nghĩa trang, ngày càng nhiều gia đình đã chọn gửi tro cốt người thân vào chốn già lam thanh tịnh, đặc biệt là Cực Lạc Đường tại chùa Long Hưng.

Cực Lạc Đường không đơn thuần là nơi lưu giữ tro cốt hay bài vị, mà là một pháp xứ trang nghiêm, nơi chư hương linh được nương nhờ Tam Bảo, tiếp tục huân tu công đức qua sự hộ trì của chư Tăng và sự thực hành tụng niệm mỗi ngày. Được xây dựng theo mô hình Phật giáo Đài Loan, hài hòa với truyền thống văn hóa Việt, nơi đây thể hiện một sự kết hợp khéo léo giữa kiến trúc thanh thoát, tinh thần từ bi và trí tuệ.

Trong Kinh Vô Lượng Thọ, Đức Phật dạy rằng: “Nếu có chúng sinh, khi lâm chung niệm Phật danh hiệu, sẽ được vãng sinh về Cực Lạc thế giới, thoát khỏi vòng sanh tử luân hồi.” Việc gửi tro cốt vào chùa, một không gian tâm linh thanh tịnh, nơi mà sự tụng niệm kinh Di Đà, lễ cúng cơm và các nghi thức Phật giáo được duy trì thường nhật, tạo thành một môi trường trợ duyên cho người đã khuất trên hành trình tái sinh trong cảnh giới an lạc.

Không gian tại Cực Lạc Đường được thiết kế như một nhà lưu giữ tro cốt kết hợp với pháp xứ thanh tịnh, nơi các hương linh được an vị trong tiếng chuông mõ, lời kinh và sự hộ trì của chư Tăng. Theo chia sẻ của nhiều Phật tử, việc đưa người thân về chùa không chỉ mang lại sự yên tâm về nơi nương tựa sau cùng, mà còn thể hiện niềm tin vào Phật pháp và lòng hiếu thuận theo tinh thần đạo Phật.

Trước đây, việc xây mộ phần tại nghĩa trang từng được xem là cách thể hiện tình cảm và lòng biết ơn với người đã khuất. Tuy nhiên, trong thời đại mà diện tích đất đai ngày càng thu hẹp, cùng với nhận thức về môi trường và văn hóa tâm linh thay đổi, nhiều gia đình đã tìm đến mô hình an vị tro cốt tại chùa như một phương án hài hòa giữa truyền thống và hiện đại. Cực Lạc Đường là một điển hình cho sự kết hợp này. Nơi đây không chỉ đáp ứng đầy đủ các điều kiện về vệ sinh, trật tự và tiện ích, mà còn giữ được sự trang nghiêm, thiền vị của một đạo tràng tu học.

Qua các tư liệu nghiên cứu còn lưu truyền, tục lệ cải táng của người dân vùng đồng bằng Bắc Bộ bắt đầu xuất hiện muộn, từ cuối thời kỳ Hậu Lê (cuối thế kỷ XVIII). Theo truyền thống này, người quá cố ban đầu được an táng tạm thời (gọi là hung táng), sau một khoảng thời gian từ ba đến năm năm tùy theo điều kiện gia đình, thân nhân sẽ tiến hành bốc mộ, làm sạch xương cốt bằng nước thơm, rồi đặt vào tiểu sành để táng lần cuối ở nơi được xem là hợp phong thủy, gọi là cát táng. Tác giả Phan Kế Bính viết trong Kỷ yếu Diễn đàn khoa học: “Tập quán mai táng của người Việt Nam: Xu hướng biến đổi và những vấn đề đặt ra”, giải thích cho nguyên nhân tiến hành cải táng như sau:

1) Do nhà nghèo, khi cha mẹ mất không có tiền mua cỗ quan tài chu đáo cho cha mẹ, nên đợi sau 3 năm cải táng để tránh hại đến di hài cha mẹ khi quan tài mục nát;

2) Chỗ đất chôn người đã khuất bị mối, kiến, nước lụt;

3) Khi gia đình có những chuyện không hay xảy ra;

4) Những người muốn cầu công danh, phú quý nhờ thầy địa lý xem chỗ đất tốt để cải táng, hay có những nhà thấy nhà khác phát đạt liền cải táng mộ nhà mình sang cạnh đó để hưởng ké.

Theo Thượng tọa trụ trì chùa Long Hưng, mục đích xây dựng Cực Lạc Đường không chỉ là lưu giữ tro cốt, mà còn là tạo điều kiện cho cả người sống và người mất tiếp tục kết nối qua các hình thức tu tập như tụng kinh, cúng dường, hồi hướng công đức. Nhiều Phật tử đến đây không phải chỉ để thăm người thân đã mất, mà còn để tịnh tâm, hành trì và quán chiếu vô thường, điều mà trong truyền thống Phật giáo được xem là yếu tố khởi đầu cho sự tỉnh thức.

Chị Lan, một Phật tử ở Đông Anh, chia sẻ: “Khi gia đình quyết định gửi tro cốt mẹ tại Cực Lạc Đường, chúng tôi cảm nhận được sự an yên lớn lao. Không gian chùa thanh tịnh, mỗi ngày đều có quý thầy tụng kinh niệm Phật, khiến tâm hồn mẹ như được chăm sóc, an trú nơi Pháp thân thanh tịnh.”

Bên cạnh đó, nhiều gia đình chọn gửi tro cốt người thân vào chùa không chỉ vì niềm tin tâm linh, mà còn ước nguyện của người đã khuất, mong muốn được an nghỉ trong một không gian thanh tịnh, an lành, nơi có tiếng kinh kệ sớm chiều và sự chăm sóc chu đáo.

Với chị Ngọc một Phật tử trẻ mới gửi tro cốt của gia đình vào Cực Lạc đường bày tỏ: “Gia đình mình lựa chọn gửi tro cốt của các cụ vào đây là theo đúng tâm nguyện của các cụ. Ở chùa, các cụ được sống trong không khí Phật pháp, được nghe kinh mỗi ngày, điều đó khiến mình cảm thấy yên tâm hơn rất nhiều. So với việc an táng ở quê hay nghĩa trang, nơi mình khó lui tới thường xuyên, thì đây là một nơi đủ đầy cả tình cảm lẫn sự chăm sóc người đã khuất, khiến người ở lại cũng cảm thấy an lòng và có nhiều cơ hội đến chùa tu tập”.

Ngoài ý nghĩa tâm linh, sự thay đổi này còn phù hợp với bối cảnh đô thị hiện đại: Đất chật người đông, nguồn tài nguyên hạn chế và nhu cầu tiết kiệm chi phí. Việc gửi tro cốt vào chùa cũng góp phần làm giảm áp lực về nghĩa trang và tạo nên một không gian văn hóa tâm linh chung cho cộng đồng. Do đó, Phật tử gửi tro cốt tại Cực Lạc Đường không chỉ là hành động “đưa người thân về chốn già lam”, mà còn là sự thể hiện một cách nhìn mới mẻ, hòa hợp với giáo lý vô thường, nhẫn nhục và từ bi của đạo Phật. Đây là minh chứng cho sự thích ứng hài hòa giữa truyền thống văn hóa tâm linh và đời sống đương đại.

Trong không gian này, các khu vực tôn trí tro cốt đơn, cốt đôi và bài vị gia tộc được thiết kế trang nghiêm, hiện đại mà vẫn giữ hồn dân tộc. Từ lá bồ đề, tượng Quan Âm đến các họa tiết hoa sen, mọi chi tiết đều gợi nhắc đến hình ảnh giải thoát và thanh tịnh. Mỗi vị trí lưu giữ được mã hóa và trang bị QR code giúp thân nhân dễ dàng tìm kiếm, thể hiện sự chăm sóc chu đáo và lòng hiếu kính xuyên thời gian.

Không chỉ dừng lại ở hình thức thờ tự, Cực Lạc Đường là nơi chư hương linh được cúng bái hằng ngày, nhận sự hồi hướng trong các khóa tu niệm Phật, đại lễ cầu siêu, và các ngày vía chư Phật, Bồ Tát. Đây chính là sự tiếp nối hạnh nguyện của Bồ Tát Địa Tạng – vị nguyện độ chúng sinh nơi cõi u đồ, đưa họ về cảnh giới an lạc.

Cấu trúc của Cực Lạc Đường được thiết kế hài hòa giữa truyền thống văn hóa Việt và mô hình Phật giáo hiện đại. Từ cổng vào đến nơi an vị tro cốt, mọi chi tiết kiến trúc đều hướng đến sự trang nghiêm, yên bình, thể hiện lòng hiếu kính và tấm lòng tri ân đối với người đã khuất. Tượng đức Phật A Di Đà, hình ảnh Quan Thế Âm Bồ Tát, hoa sen, lá bồ đề… hiện diện trong không gian như những biểu tượng từ bi, dẫn dắt tâm thức người còn sống hướng về điều thiện lành, nhắc nhở về bản chất vô thường của cuộc đời.

Tại đây, các hình thức an vị phong phú: từ tro cốt đơn, tro cốt đôi, bài vị gia tộc đều được bài trí trật tự, đẹp mắt và tiện nghi. Mỗi ô lưu giữ đều được mã hóa, gắn mã QR giúp thân nhân dễ dàng truy cập thông tin và tìm kiếm vị trí, thể hiện sự chăm sóc chu đáo từ nhà chùa – không chỉ về mặt vật chất mà còn là sự hiện thân của lòng từ và trí tuệ trong phục vụ chúng sinh.

Ngoài ý nghĩa tâm linh, sự thay đổi này còn phù hợp với bối cảnh đô thị hiện đại: đất chật người đông, nguồn tài nguyên hạn chế và nhu cầu tiết kiệm chi phí. Việc gửi tro cốt vào chùa cũng góp phần làm giảm áp lực về nghĩa trang và tạo nên một không gian văn hóa tâm linh chung cho cộng đồng.

Điều đặc biệt tại Cực Lạc Đường chính là sự sống động của đời sống tâm linh. Tăng chúng tổ chức các nghi lễ cúng dường, tụng kinh, khóa lễ cầu siêu thường xuyên, đặc biệt vào những ngày vía chư Phật, chư Bồ Tát, lễ Vu Lan Báo Hiếu, rằm tháng Bảy, và các mùa an cư – kiết hạ. Người thân của chư hương linh có thể về chùa lễ bái, tụng kinh, tạo phước, và thắp sáng ngọn đèn chánh niệm cho cả người mất và chính mình. Chính tại nơi này, cái chết không còn là điểm kết thúc, mà trở thành sự tiếp nối – như dòng sông uốn khúc đi vào biển lớn. Người mất được an nghỉ trong lòng Phật pháp, người sống được nuôi dưỡng trong tình thương và niềm tin vào con đường giải thoát. Đây là sự kết hợp tuyệt vời giữa hiếu đạo – vốn là cốt lõi của đạo làm người – và tinh thần vô ngã, vô thường – cốt lõi của đạo giác ngộ.

Sự lựa chọn lưu giữ tro cốt tại Cực Lạc Đường – chùa Long Hưng không chỉ mang tính thực tế, tiết kiệm không gian, thân thiện với môi trường, mà còn là sự biểu hiện của một bước chuyển tâm linh trong đời sống Phật tử hiện đại. Đó là sự trở về – không phải trở về với hình thức hay nghi lễ rườm rà, mà là trở về với chính Pháp, với tâm hiếu, và với lòng tin sâu nơi Tam Bảo.

Nhìn nhận dưới ánh sáng Phật pháp, sự thay đổi trong quan niệm mai táng tại Hà Nội không chỉ là sự đổi thay về hình thức mà còn là sự chuyển hóa trong tâm thức của người Phật tử. Việc gửi tro cốt vào chùa không chỉ đem lại sự an ổn cho hương linh, được tiếp nhận sự hộ niệm của Tam Bảo qua các nghi lễ tụng kinh niệm Phật hằng ngày, mà còn góp phần vun bồi phước đức cho người đã khuất và những người thân còn tại thế. Đây là một cách thực hành hiếu đạo sâu sắc, vừa thể hiện lòng kính trọng với tổ tiên, vừa hòa hợp với tinh thần vô thường của Phật giáo, giúp người sống buông bỏ chấp thủ, hướng về sự giải thoát giác ngộ.

Trong bối cảnh xã hội ngày càng phát triển và đô thị hóa mạnh mẽ, những hình thức mai táng truyền thống trở nên khó khăn, thì việc an vị tro cốt tại các ngôi già lam như Cực Lạc Đường chùa Long Hưng trở thành sự lựa chọn phù hợp, đầy ý nghĩa tâm linh và nhân văn. Đây cũng là dấu hiệu cho thấy con đường tu tập, hướng về Phật pháp đang được mở rộng và thấm nhuần sâu sắc trong đời sống văn hóa tâm linh của cộng đồng Phật tử hiện đại.

Một số hình ảnh ghi nhận:

Huệ Liên